Μια φωτογραφία για τους Γυναικείους Αγώνες
17/06/2020
Μια φωτογραφία για τους Γυναικείους Αγώνες
της Άντρεας Νεοφύτου
Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας του Φύλου (ΚΙΙΦ)
Σε κάθε πτυχή της ιστορίας της Κύπρου οι γυναίκες ήταν παρούσες. Στους εθνικούς, στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες, στη διανόηση, στην καθημερινότητα, οι γυναίκες είχαν ενεργό συμμετοχή. Ωστόσο, σε κάθε αφήγημα για την ιστορία της Κύπρου οι γυναίκες είναι σχεδόν αόρατες. Παράλληλα οι γυναίκες έδωσαν και ένα ξεχωριστό, δικό τους αγώνα. Τον αγώνα για τη χειραφέτηση των γυναικών. Αλήθεια πόσο εύκολο ήταν για τις γυναίκες της Κύπρου να σπάσουν τις προκαταλήψεις και να διεκδικήσουν δυναμικά τα δικαιώματα τους σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον;
Οι πιο πάνω προβληματισμοί και ερωτήματα μπορούν να απαντηθούν μόνο μέσα από την συλλογή και καταγραφή ιστορικών τεκμηρίων για την παρουσία και τη δράση των γυναικών μέσα στην ιστορική εξέλιξη της Κύπρου. Τεκμήρια όπως είναι η πιο κάτω φωτογραφία η οποία μας εξιστορεί μια από τις αμέτρητες στιγμές συνδικαλιστικής δράσης των γυναικών της Κύπρου.
Στις 20 Ιουνίου 1954 οι τρείς αυτές γυναίκες (Χρυστάλλα Μουγιάση, Κυριακού Παύλου και Αντρούλλα Σταύρου) ήταν οι εκπρόσωποι της Παγκύπριας Επιτροπής Αγώνα των εργατριών για κοινωνικές ασφαλίσεις και εκλέγηκαν ως αντιπρόσωποι από Παγκύπρια συγκέντρωση γυναικών για να παραδώσουν στο Διοικητήριο Λευκωσίας υπόμνημα για τις κοινωνικές ασφαλίσεις. Μέσα από αυτή τη φωτογραφία αναδεικνύονται δύο ζητήματα. Το πρώτο αφορά στη συμμετοχή των γυναικών στο ευρύτερο εργατικό κίνημα της Κύπρου και το δεύτερο στην ανάδειξη της δράσης σημαντικών γυναικείων προσωπικοτήτων, που έχουν γενικά υποτιμηθεί από τα ιστορικά βιβλία.
Μέσα σε αυτή τη φωτογραφία βρίσκεται μια σημαντική προσωπικότητα του γυναικείου και συνδικαλιστικού κινήματος, η Κυριακού Παύλου, η δράση της οποίας κράτησε από το 1941 μέχρι το 1959. Σύμφωνα με μαρτυρίες η Κυριακού Παύλου ήταν μια πολύ δυναμική γυναίκα, που αψηφούσε τις προκαταλήψεις της εποχής της και μέσα από το δικό της παράδειγμα ενθάρρυνε τις γυναίκες να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους. Βασική της έγνοια, όπως αναφέρει ο αδελφός της, ήταν να «βγάλει τις γυναίκες από την κακοριζικιά».
Μια από τις πολλές ιστορίες μέσα από τις οποίες αναδεικνύονται στοιχεία της δράσης και του χαρακτήρα της αναφέρει ότι μια από τις τακτικές της Κυριακούς για να επιτυγχάνει την οργάνωση των γυναικών ήταν να αλλάζει συχνά χώρο εργασίας. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία που διηγείται η Ανδριάνα Μισιαούλη που εργαζόταν μαζί με την Κυριακού στην καπνοβιομηχανία «Τάκη Πατίκη» στην οποία εργοδοτούνταν γύρω στις 200 γυναίκες. Η διεύθυνση της βιομηχανίας στην προσπάθεια της να ανακόψει την επιρροή που είχε η Κυριακού στις εργαζόμενες γυναίκες έβαλε κάποιο άντρα να την παρενοχλεί μιλώντας της με αισχρόλογα και κάνοντας άσεμνες χειρονομίες. Οι εργοδότες σκέφτηκαν ότι αυτό ήταν αρκετό για να χάσει μια γυναίκα την υπόληψη της και να περιθωριοποιηθεί από τις άλλες, κάτι που μπορούσε να συμβεί την εποχή εκείνη. Ωστόσο, την Κυριακού την υπερασπίστηκαν οι συναδέλφισες της, αναγκάζοντας τον άνδρα αυτόν να σταματήσει να την ενοχλεί. Επιπλέον, οι εργάτριες κατάφεραν να οργανωθούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους μέσα από απεργία που περιφρουρούσαν οι ίδιες.
Αν και η συμβολή της Κυριακούς Παύλου ήταν καθοριστική για την εξέλιξη των εργατικών και γυναικείων ζητημάτων, οι μόνες αναφορές που μπορέσαμε να βρούμε για την παρουσία και τη δράση της στο συνδικαλιστικό κίνημα αφορούν μόνο σε δύο αφιερώματα, στο περιοδικό «Κυπρία» και στο ένθετο της εφημερίδας Εργατικό Βήμα «Αναδρομές» ενώ, μια μικρή αναφορά γίνεται και στο βιβλίο της Ανδρούλας Βασιλείου «Γυναίκα της Κύπρου: Ενός αιώνα διαδρομή» όπου αναφέρεται ότι η Παύλου έγινε το 1955 η πρώτη Γραμματέας του Γραφείου Εργαζομένων Γυναικών της ΠΕΟ ενώ ήταν και η πρώτη γυναίκα που εκλέχθηκε στο Γενικό Συμβούλιο της ΠΕΟ.
Το πιο πάνω αποτελεί ένα παράδειγμα που φανερώνει την ανάγκη καταγραφής μιας άλλης ιστορίας. Της ιστορίας των γυναικών της Κύπρου.
Το ερευνητικό πρόγραμμα «Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή Διαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το φύλο» το οποίο υλοποιείται από το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας (ΙΝΕΠ), το Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας του Φύλου (ΚΙΙΦ) και το Πανεπιστήμιο Κύπρου και χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας έχει στόχο τη δημιουργία ενός αρχείου για την ιστορία των γυναικών της Κύπρου το οποίο θα είναι ανοικτό και προσβάσιμο μέσω διαδικτύου και το οποίο σε αρχικό στάδιο θα φιλοξενεί υλικό για την ιστορία των γυναικών της περιόδου 1878-1960. Σκοπός του αρχείου είναι να κάνει ορατή την ιστορία των γυναικών της Κύπρου